#6 Bocian

Nazwa: Bocian
Autor: Leon Matecki
Miejsce powstania: Wielkopolska; Chełkowo
Czas powstania: ok. 1985 r.
Materiał, technika: drewno, polichromia
Wymiary: wys. 32 cm
Numer inw.: MLE 1787

Rzeźba autorstwa Leona Mateckiego przedstawiająca bociana ukazuje go w schematyczny i uproszczony sposób. Twórczość ludowa tego typu nie oddaje zwykle realizmu, ale koncentruje się na uchwyceniu charakterystycznych cech. Często wyróżnia ją synteza i prostota środków wyrazu. Myślowe kalki uzewnętrzniają się w wydobytych z bryły drewna atrybutach, jakie popularny światopogląd przypisuje ptakowi. Biały bocian ma zatem długą prostą szyję, obły tułów zakończony szpiczasto w okolicach ogona, gdzie farbą zaznaczone są czarne pióra skrzydeł. Posiada długi czerwony dziób i nogi, które wprawione są w klocek umożliwiający postawienie figurki. Sylwetka i kolorystyka nie pozostawiają złudzeń z jakim ptakiem mamy do czynienia.

Bocian to nieodłączny element polskiego krajobrazu, zarówno tego naturalnego, jak kulturowego, bocianie gniazda wieńczą bowiem dachy wiejskich gospodarstw. Kojarzony jest on również z łąkami, polami i płytkimi mokradłami, gdzie zdobywa pożywienie, gdyż jest to ptak brodzący, który żywi się owadami, rybami, płazami, gadami i małymi ssakami czy ptakami. Jako ptak wędrowny bocian co roku udaje się w długą podróż do Afryki, gdzie spędza zimę. Jego powrót jest wyczekiwanym zwiastunem wiosny. Bociany dobierają się w pary i budują duże gniazda, w których lęgną się młode. Siedziby te mogą być wykorzystywane przez tę samą parę w ciągu wielu lat.

Bocian ma swe istotne miejsce w kulturze. Powszechnie uważany jest za ptaka pożytecznego, zjadającego szkodniki i przynoszącego szczęście. Pojawia się on w starożytnych wierzeniach i mitologiach. Ze względu na sposób żerowania wiązano go ze światem podziemnym. Zjadanie węży reprezentujących mroczny świat zmarłych sprawiało, że bociana otaczano opieką, a jego zabicie uważano za zbrodnię. Jego gniazdowanie w pobliżu domostwa miało zapewniać harmonię w rodzinie, a także ochronę przed uderzeniem pioruna. Zniszczenie gniazda, odwrotnie – spowodować mogło pożar. Kojarzono go z cnotami rodzicielskimi, a także opieką nad starymi rodzicami – obowiązek taki w starożytnym Rzymie zwano „bocianim prawem”.

Przylot bociana łączono z początkiem nowego cyklu wegetacyjnego, przypisywano mu udział w odrodzeniu się sił przyrody. W polskim folklorze znane jest przekonanie, że przynosi on klucze do otwarcia ziemi i wypuszczenia roślin. Jego przybycie uwalnia też domostwo od wszelkiego zła. Wiązano bociana z płodnością, z jego zachowania wróżono na temat powodzenia w miłości, małżeństwa czy narodzin. Z obserwacji ptaków przepowiadano również pogodę, odczytywano jakie będą plony.
Przypisywano bocianowi funkcję przewodnika dusz umarłych. Wierzono, że w bociany wcielają się ludzkie dusze. Według legend odlatujące ptaki żyją jak ludzie. W europejskim folklorze znany był motyw przynoszenia przez nie dzieci, spopularyzowany przez baśń Hansa Christiana Andersena „Bociany”. Według wierzeń słowiańskich dusze z Wyraju za pośrednictwem bocianów trafiały na ziemię, gdzie wcielały się w mające narodzić się dzieci.

Bociany wykorzystywano w dawnych praktykach medycznych. Właściwości uzdrawiające przypisywano w kulturze tradycyjnej wszystkiemu, co pochodzi ze sfery zaświatowej, wolnej od przemijania, chorób i śmierci, a z taką niewątpliwie kojarzono bociana. W ludowym lecznictwie wykorzystywano wszelkie części jego ciała. Zetknięcie z przylatującym bocianem miało spowodować powrót życiowej energii i wzmocnienie chorego.

Bociany są gatunkiem chronionym, ale nie zagrożonym wyginięciem. W XIX wieku w Europie Zachodniej ze względu na uprzemysłowienie i zmiany w rolnictwie, m.in. osuszanie bagien, liczba bocianów zaczęła spadać. W wielu regionach udało się je reintrodukować, jednak pozostają one rzadkimi ptakami. W Polsce ich populacja jest stabilna. Co roku ich pojawienie się i znajomy klekot wzbudza pozytywne skojarzenia z rozkwitem przyrody.

Szukaj nas:

• 
• 
• 
• 
•