Skąd się wzięły zbiory – Skarby braci czeskich

11 października 1961 r. dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu dr Czesław Sierpowski oraz kustosz tegoż Archiwum Marian Mika przekazali przewodniczącemu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Lesznie, Stefanowi Majasowi i kierownik Wydziału Kultury Helenie Filipowskiej cenne obiekty pochodzące z kościoła św. Jana, zaginione pod koniec II wojny światowej. Decyzją władz państwowych trafiły one do leszczyńskiego Muzeum. XX-wieczne losy tych zabytków wpisują się w trwający nadal proces poszukiwania zrabowanych w Polsce zbiorów.

Pod koniec II wojny światowej, we wrześniu 1944 r., Wolfgang Bickerich, ówczesny proboszcz kościoła św. Jana, wywiózł cenne archiwum Jednoty oraz najwartościowsze argentaria i antepedia z tej świątyni w głąb Niemiec. Po zakończeniu wojny, sporządzone w  1881 r. repertorium, przechowywane w poznańskim archiwum stało się podstawą do intensywnych starań o odnalezienie wywiezionych zbiorów i w konsekwencji ich zwrot. Zadania tego podjął się Jerzy Śliziński, docent Wydziału Slawistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Rozpoczęte w 1957 r. poszukiwania na drodze dyplomatycznej nie przyniosły pozytywnych rezultatów. Niepowodzeniem zakończyły się również kwerendy wykonane osobiście przez Ślizińskiego w Franckensche Stiftungen.  Dopiero w czerwcu 1960 r. odnalazł on materiały z Leszna w Herrnhut. Traktowane były tam jako depozyt i przechowywane w odrębnych szafach z własnym inwentarzem. Konfrontacja tych zbiorów ze spisem sporządzonym w poznańskim archiwum w 1881 r. pozwoliła stwierdzić, że archiwum Jednoty zachowało się w całości. Władze Unitatis Fratrum w Herrnhut ustosunkowały się do wniosku o rewindykację pozytywnie i ostatecznie, po dopełnieniu wszelkich wymaganych formalności, wiosną 1961 r. rząd NRD wyraził zgodę na przekazanie Polsce zbiorów. W czerwcu tego roku zapadła decyzja, na mocy której postanowiono, że zbiory z Leszna traktować należy jako mienie opuszczone i wykluczono możliwość ubiegania się o nie przez Kościół Ewangelicko-Reformowany w Warszawie. Oficjalne przekazanie zbiorów nastąpiło 29 sierpnia 1961 r.: archiwalia oraz 88 rękopisów i starych druków z biblioteki świętojańskiej przekazano do Archiwum Państwowego w Poznaniu, zaś unikatowe naczynia liturgiczne i inne paramenty Muzeum Okręgowemu w Lesznie. Do zbioru należały m.in. tzw. kielich husycki i zbiór tkanin ołtarzowych. Kilka z tych przedmiotów z ocalało z prześladowań habsburskich początku XVII w. Dziś można je podziwiać na ekspozycji „Dzieje Leszna”.

 

Szukaj nas:

Comments are closed.